Bağımlılık Nedir?

Madde kullanımı ve bağımlılığı bireysel değil aynı zamanda sosyal sorunlar oluşturması nedeniyle toplum sağlığını tehdit eden en önemli sağlık sorunlarından birisidir. Ülkemizde ve dünyada uyuşturucu madde bağımlılığında en öncelikli olarak gençlik hedef konumundadır. Yapılan araştırmalarda; merak ve özentiyle başlayan sigara içme daha sonra gelen alkol alışkanlığı ve bir üst kademesi  olan uyuşturucu madde bağımlılığına sebep olmaktadır.


Bağımlılık bir ilişkidir. Bireyin herhangi bir nesneye kişiye ya da varlığa duyulan önlenemez istek veya bir başka iradenin baskısı altına girme durumudur.Birey başlangıçta tercihi kendisi yapmış olsa da sonrasında istese de kendini kontrol edemez. Bireylerin, kendilerinin ruhsal ve bedensel sağlığına ya da sosyal yaşamına zarar vermesine karşın, belirli bir eylemi tekrar etmeye yönelik önüne geçilemez bir istek duymaları halidir. Bağımlılık; kısaca VAZGEÇİLMEZLİK’tir. Yani o madde olmadan hayata devam edememe durumudur. Tıpkı su gibi, nefes alıp vermek gibi. Bağımlı, madde kullanımına ara verdiğinde yoksunluk belirtileri yaşar. Zamanla madde kullanım sıklığını ve dozunu artırır.

 

Neden Doğrudan "UYUŞTURUCU" Adını Kullanmıyoruz da, Madde ve Bağımlılık Adını Kullanıyoruz?

Uyuşturucu sözcüğü dar bir kapsamda kullanılmaktadır ve bağımlılık yapan maddelerin hepsi ‘uyuşturucu’ değildir. Uyaran ve hayal gösteren maddelerde bulunmaktadır. Ayrıca;‘‘Uyuşturucu’’ tanımı,  tütün ve alkol kullanımını kapsamaz. Madde kullanımı ve bağımlılığı denildiğinde ise; ayrım yapmaksızın tüm bağımlılık yapan maddeler anlaşılır.

 

Bağımlı mıyım?

Eğer kullanmakta olduğunuz maddeye karşı aşırı bir istek duyuyorsanız, o madde sizi peşinden koşturuyorsa ve birtakım değerlerinizin ve sevdiklerinizin önüne geçmeye başladıysa artık siz bir bağımlısınız demektir. 

 

Bağımlılık Tedavisinde Aşamalar:

Madde kullanan bireye öncelikle bağımlılığın tedavi edilebilir bir durum olduğunu vurgulamak gerekir. Toplumumuzda genelde madde bağımlılığından kurtuluşun olmadığı inancı yaygındır. Ancak bu yaygın görüşün  aksine madde bağımlılığı tedavi edilebilir bir beyin hastalığıdır. Madde bağımlılığında başarıya götüren en önemli faktör tedaviye karar vermek ve bu konuda istekli olmaktır. Başkalarının baskısı altında tedavi olmayı isteyen bireyler bunda başarılı olamamaktadır. Çevremizde defalarca çeşitli tedavi merkezlerinde tedavi olmalarına rağmen bağımlıların tedavi sonrası tekrar maddeye başladıkları görülmektedir. Bu nedenle bağımlı bireyin maddeden kurtulması için baskı altında kalmadan kendi isteği ile tedaviyi kabul etmesi gerekir. Bu nedenle de bağımlıların tedavi olarak kurtulabilecekleri, hayatlarına yeni bir sayfa açarak düzenli, sağlıklı bir yaşam sürdürebilecekleri konusunda uzman kişilerce ikna edilmeleri elzemdir.

 

Başlıca Tedavi Aşamaları İse Şunlardır;

Bağımlılık tedavisinde bugün birçok yöntem kullanılmaktadır. Madde Bağımlılığında tedavide başarıya ulaşmak hiç de kolay bir iş değildir. Oldukça güç ve zahmetli bir iştir. Bağımlılığın tedavisi uzun bir süreçtir.

Bu nedenle çeşitli aşamalardan geçilmesi gerekir. Bu aşamaları şöyle sıralayabiliriz.

 

1. Tedaviye yönlendirme: 

Tedaviye yönlenme oldukça önemli bir aşamadır. Kişi kendisi istemedikçe ona zorla kullandığı maddeyi bıraktırma şansı yoktur. Bu nedenle kişinin maddeyi bırakma yönünde motive edilmesi gerekmektedir.

 

2. Detoksifikasyon (arındırma) :

Detoksifikasyon tıbbi bir dönemdir. Kullanılan maddenin bırakıldıktan sonra ortaya çıkan yoksunluk belirtilerinin kaldırılmasını hedefler. Her maddenin yoksunluk belirtisinin niteliği ve şiddeti,  kullanılan maddenin cinsine, kullanım sıklığına göre farklılıklar göstermektedir. Hatta yoksunluk belirtilerinin şiddeti kişiden kişiye de değişebilir. Bedensel belirtileri gidermek için tıbbi müdahaleler gerekir. Detoksifikasyon süreci tek başına tedavi değildir. Detoksifikasyon aşamasını takiben terapi ve rehabilitasyon sürecinin başlaması, iyilik sürecini uzatacaktır.

 

3. Bağımlılığın terapisi; 

Terapi kişinin kendini tanıması, anlaması ve kendini değerlendirme yetisini kazanmasını, madde kullanmaya başlama nedenlerinin araştırılmasını ve bununla ilgili etkenlerin ortadan kaldırılmaya çalışılmasını sağlamak, sözkonusu maddelerin kendisinde yarattığı etkileri tanımasını, tekrar kullanmaya başlamasının engellenmesi için gerekli bilgileri ve yetileri kazanmasını, dış dünyaya karşı kendisini hazırlamasını sağlamaya yöneliktir.

 

4. Rehabilitasyon; 

. Kişinin tekrar topluma dönmesinin sağlanması, bozulan dengelerinin yeniden kurulması, yeni bir hayat ve davranış biçimini kazanması kullanılan maddenin  getirdiği davranış kalıplarının yıkılıp yerlerine yeni davranış biçimlerinin yerleşmesini, madde kullandığı süreç içinde bozulan aile ve çevre ilişkilerinin tekrar düzenlenmesini içerir. Yeni bir hayat kurma, kurulan bu yeni hayata alışma bu dönemde öğrenilir. Bu dönemde aynı zamanda başlanan terapilere devam etmelidir.

 

Madde Kullanımının Sonuçları:

Fiziksel hastalıklar: Kötü beslenme, hepatit, sarılık, apseler, septisemi (kan zehirlenmesi), derin damar trombozu, doz aşımı, yollardaki trafik ve diğer kazalar, yoksunluk belirtileri

Zihinsel hastalıklar: Maddenin neden olduğu psikoz dönemleri, madde kullanımından kaynaklanan rehavet ve karışıklık hissi, demans,

Sosyal Sorunlar: Madde kullanımıyla ilişkilendirilmiş; haftalık olarak madde kullanımına harcanan para miktarı, bu paranın kaynağı, madde kullanmaya ayrılan zaman, diğer faaliyetlerin aksatılması 

Mesleki Sorunlar: İşte yaşanan zorluklar, işten uzaklaştırılma, işten kovulma

Yasal Sorunlar: Madde kullanımına bağlı işlenen suçların kaydı, cezai müeyyideler.

 

Madde Bağımlılığı Tanı Ölçüleri :

Bireyin madde kullanıp kullanmadığını anlamak için en kesin yöntem idrar, kan ve saç testleridir. Bunun dışındaki  belirtiler şunlardır:

  • Başlarda deneme amaçlı az miktarda alınan madde giderek kişi için önem kazanır.
  • Toplumsal, mesleki ve sosyal eylemlerde azalma.
  • Gittikçe maddeyi elde etmek ve kullanmak için daha fazla zaman harcanır.
  • Bireyin  çevresi ile olan ilişkisini ve iletişimini bozar. Arkadaş grubu değişiklikleri,
  • Madde arama davranışının yoğunluğu artar.
  • Düşündüğünden daha  uzun süre ve yüksek dozlarda madde kullanımı               
  • Kişi sürekli olarak aynı maddeyi kullanmaya yönelir.
  • Kişide, kullandığı maddeyi alamadığı, azalttığı veya kullanmadığı zaman yoksunluk (kriz) belirtileri ortaya çıkar.
  • Kişi belirtileri yatıştırmak için tekrar madde alma zorunda kalır ve bir kısır döngü içine düşer.
  • Psikolojik, fiziksel ve sosyal sorunlara yol açmasına rağmen alkol veya madde kullanmaya devam etme
  • Maddeyi bırakmaya yönelik düşünceler ve bu girişimlerin başarısız olması.
  • İştahsızlık, Kilo kaybı,
  • Gençlerde okula ilginin azalması, ders başarısında düşme
  • Gözlerde kızarıklık
  • Para çalma, (yasa dışı eylemlerde bulunma)

 

BAĞIMLILIK TEDAVİSİ                            

Bağımlılık tedavisi alanında uzman kişiler tarafından ayakta veya yatarak yapılır. İlaç tedavisi ve terapi süreci gerektirir.  Arındırma (detoksifikasyon) yöntemiyle vücudun maddeden temizlenmesi amaçlanır. Bağımlılık tedavisindeki başarı kişiye, çevreye, yönteme ve iyileşme ölçütüne göre değişkenlik gösterir. Tedavide başarıyı artıran en önemli faktörlerden birisi kişinin tedavi konusunda istekli ve kararlı olmasıdır.Bu süreçte özellikle manevi destek ve hastanın kendi isteği bağımlılıktan kurtulmak için en önemli aşamadır. Bağımlı kendini değiştirmeye çalışırken, ailenin de bu noktada  de bu konuda desteği çok önemlidir.